De Libris Geschiedenis Prijs bekroont in de Nederlandse taal geschreven historische boeken die een algemeen publiek aanspreken. De criteria zijn dat het boek origineel is van onderwerp en opzet, prettig leesbaar geschreven, en stoelt op degelijk historisch onderzoek. Er is een bedrag van 20.000 euro aan de prijs verbonden.
Afgelopen jaar waren er 311 inzendingen, verschenen bij 53 uitgeverijen tussen juli 2014 en juli 2015. Frans Smits, hoofdredacteur van Historisch Nieuwsblad, en Volkskrant-redacteur Martin Sommer selecteerden uit deze lijst 82 titels die voor nadere beoordeling in aanmerking kwamen. Uiteindelijk bleven er tien boeken over, die als longlist door de hele jury zijn gelezen.
Afgezien van Smits en Sommer bestond de jury dit jaar uit Karin van den Born, eindredacteur NTR-televisie; Martine Gosselink, hoofd afdeling Geschiedenis van het Rijksmuseum Amsterdam; Klaartje Schweizer, sectormanager Collectie en Beheer van het Nederlands Openluchtmuseum; prof. dr. Henk Wesseling, emeritus hoogleraar Algemene Geschiedenis aan de Universiteit Leiden en Annejet van der Zijl, historicus en auteur van o.a. de bestsellers Anna, Sonny Boy en Bernhard.
Juryvoorzitter was dit jaar prof. mr. Bernard Wientjes, hoogleraar Ondernemerschap en Leiderschap aan de Universiteit Utrecht, voorzitter van de Raad van Commissarissen van KPMG en voormalig voorzitter van de ondernemersorganisatie VNO/NCW.
Uit de longlist van tien heeft de jury vijf boeken gekozen voor de shortlist. Qua genre was net als voorgaande jaren sprake van een groot aanbod aan uitstekende biografieën. Daarbij viel dat de twintigste eeuw bij veruit de meeste auteurs de voorkeur had. In de top vijf moeten de professionele historici het dit jaar afleggen tegen de journalisten, die drie van de vijf genomineerde titels hebben geschreven.
In alfabetische volgorde van de auteurs luidt het samengevatte oordeel van de jury over de vijf boeken van de shortlist als volgt:
Annegreet van Bergen: Gouden jaren. Hoe ons dagelijks leven in een halve eeuw onvoorstelbaar is veranderd (Uitgeverij Atlas Contact)
Annegreet van Bergen schreef een boek waarvan veel lezers vrolijk zullen worden en dat is weinig historici gegeven. Dit is tastbare, hoorbare en ruikbare geschiedenis van een tijd die velen nog goed kennen. Ogenschijnlijk is het idee eenvoudig: het dagelijks leven een halve eeuw geleden in woord en beeld. Zo simpel is dit boek evenwel niet. Van Bergen bezweek niet voor de nostalgische verleiding maar beschreef hoe ingrijpend de modernisering ons leven veranderde. En vooral verbeterde – dankzij Gouden jaren realiseren we ons weer eens dat het vroeger meestal niet zo goed was als nu.
Cees Fasseur: Eigen meester, niemands knecht. Het leven van Pieter Sjoerds Gerbrandy. Minister-president van Nederland in de Tweede Wereldoorlog (Uitgeverij Balans)
Cees Fasseur schrijft over een man die als oorlogspremier allang een biografie had verdiend. Het leven van Gerbrandy is degelijk en tot in detail uitgezocht, en tegelijk met vaart en ingehouden humor beschreven. Gerbrandy treedt naar voren als een knoestige eenzaat, een dappere oorlogspremier en de enige bewindsman die koningin Wilhelmina weerwerk gaf. Fasseur besteedt veel aandacht aan Gerbrandy’s omgeving, en wisselt zijn behandeling van belangwekkende gebeurtenissen als vanzelfsprekend af met anekdotes en historische oordelen. Een onberispelijke biografie.
Ewoud Kieft: Oorlogsenthousiasme. Europa 1900-1918 (Uitgeverij De Bezige Bij)
Dit is een even origineel als ambitieus boek waarin Kieft de lezer meevoert naar de meeste Europese hoofdsteden. Hij overtuigt in zijn beschrijving van het enthousiasme voor de Eerste Wereldoorlog, dat vooral in intellectuele en artistieke kring opgeld deed. Kunstenaars, wetenschappers en schrijvers konden niet wachten om ten oorlog te trekken. Het boek is erudiet, getuigt van durf, waaiert breed uit en sluit aan bij de actualiteit. Ook een eeuw later is de drijfveer voor gewelddadige en radicale idealen nog altijd de behoefte aan zingeving. Een boek dat de lezer de ogen opent.
Alexander Münninghoff: De stamhouder. Een familiekroniek (Uitgeverij Prometheus | Bert Bakker)
In deze overrompelende familiekroniek buitelen de gebeurtenissen over elkaar. De schrijver sleept zijn lezer mee, door een uitstekend geschreven geschiedenis van drie generaties Münninghoff. Het bizarre verhaal voert van Letland naar Den Haag en weer terug, en van het oostfront naar een verslonsd boerderijtje in Brabant. Alexander Münninghoff maakte het zelf deels aan den lijve mee en bewijst met dit boek bovenal hoe dramatisch dichtbij de grote geschiedenis kan komen.
Laura Starink: De schaduw van de grote broer (Uitgeverij Atlas Contact)
Laura Starink laat zien hoe goede journalistiek niet zonder geschiedenis kan, én hoe goede journalistiek de geschiedschrijving kan dienen. In Letland, Polen, Kaliningrad en Oekraïne tekende ze op hoe het verleden, vooral de Duitse bezetting en de Sovjetperiode, tot vandaag doorsmeult in de onderlinge verhoudingen. Wie de houdgreep van ‘grote broer’ Poetin op Oost-Europa wil begrijpen, moet dit boek lezen. Starink heeft oog voor detail, schrijft nuchter over dramatische gebeurtenissen en dat helpt bij het begrip van wat er momenteel in Oekraïne op het spel staat. Een voorbeeldig journalistiek geschiedenisboek.
Het afgelopen jaar 2014/15 was alweer een mooi jaar voor het Nederlandse geschiedenisboek. Waarbij opvalt dat veel en origineel over de twintigste eeuw werd geschreven. Het was een mooi jaar, en dat gold voor meer dan alleen de vijf boeken die de shortlist haalden.
Alle vijf genomineerden kwamen in aanmerking voor deze prijs. Maar de Libris Geschiedenis Prijs kent uiteindelijk slechts één winnaar. De jury heeft unaniem beslist, voor een boek dat meeslepend is geschreven en zodoende een breed publiek aanspreekt, en dat de lezer aan de hand van een familiekroniek meevoert langs de drama’s van de twintigste eeuw.
De Libris Geschiedenis Prijs 2015 wordt toegekend aan: De stamhouder van Alexander Münninghoff.