Reizende Reporters Thilini Scherpenzeel (verslag) en Masha Bakker (fotograaf).
Als Nacht van de Geschiedenis-bezoeker heb je alle ruimte; voor velen is dit de enige gelegenheid om eens alleen voor de Nachtwacht te staan. Of oog in oog met die jaguar waar ik onwijs van onder de indruk was. Want niet alleen de eregalerij is geopend tijdens de Nacht, maar het hele Rijks inclusief alle nieuwe tentoonstellingen. Het mooiste van de Nacht is dat je interessante lezingen kan volgen en die kan afwisselen met een bezoek aan een tentoonstelling.
Foto Masha Bakker
Foto Masha Bakker
Foto Masha Bakker
De tentoonstelling ‘Frans Post. Dieren in Brazilië’ is een samenwerking tussen het Rijksmuseum en Naturalis Biodiversity Center (Leiden). De tentoonstelling laat Braziliaanse landschappen en prachtige voorstudies van Frans Post zien, die in 1636 afreisde naar Nederlands-Brazilië. De tentoonstelling wordt ‘tot leven gebracht’ door verschillende opgezette dieren, die je overigens ook kunt spotten in het Atrium van het museum. Hoe langer je rondkijkt, hoe meer je er ziet.
Foto Masha Bakker
De avond wilde ik aftrappen met een lezing van terrorisme-expert Beatrice de Graaf, maar dat wilden ruim 300 andere bezoekers ook, waardoor er helaas geen plek meer was. Snel maar eens kijken of ik ergens anders een lezing van haar kan bijwonen. Door het missen van Beatrice de Graaf kwam ik bij Gloria Wekker terecht, emeritus hoogleraar Gender Studies. Zij vertelde over de Nederlandse houding ten opzichte van grenzen in de koloniale periode en nu. Ze introduceerde voor mij een nieuwe term: cultureel archief, een verzamelplaats van gevoelens en referentiepunten. Het is geen fysiek archief, maar het zit tussen je oren. Dit archief is (bij veel Nederlanders) ingericht op basis van de regels die heersten ten tijde van de koloniale tijd.
Foto Masha Bakker
Ik was enigszins verbaasd toen ik in Het Parool van donderdag 20 oktober 2016 las dat de UvA een Commissie Diversiteit heeft en een diversity officer krijgt. Dat is kennelijk nodig. Onder leiding van Gloria Wekker presenteerde deze commissie naar mijn mening opzienbarende cijfers. 41 procent van de docenten en een derde van de studenten op de UvA heeft wel eens te maken gehad met discriminatie. Een aantal studenten die voor het artikel geïnterviewd zijn, vertellen over hun ervaring met discriminatie bij de UvA. Een Marokkaanse studente vertelt dat wel eens aan haar gevraagd wordt of ze de enige in de familie is die naar de universiteit gaat en een andere studente vertelt dat ze vaak geschokt een college uitloopt wanneer filosofen als Kant en Hegel worden besproken, waar een wereldbeeld van westerse superioriteit van uitgaat. Het culturele archief van ´de Nederlander´ gaat ervan uit dat de blanke superieur is en de ervaringen van de studentes die aan het woord komen in het artikel van Het Parool laten dat duidelijk zien. Waardes die vastgesteld zijn ten tijde van de koloniale periode werken nog steeds door vandaag de dag en laten zien dat dat culturele archief een valkuil is en duidelijk een update nodig heeft.
De programmering van de Nacht was divers, getuige het programmaonderdeel ´Built for it´ in de Eregalerij. Vijf dansers verkenden de grenzen van denken in hokjes. De dansers droegen pakken en probeerden te ontsnappen aan stereotyperingen door zich letterlijk te ontdoen van een keurslijf. Schitterende dans en muziek op een imponerende locatie!
Foto Masha Bakker
Foto Masha Bakker
Fidan Ekiz, de essayist van de Maand van de Geschiedenis, schudde ons ook tijdens de Nacht van de Geschiedenis wakker. Ze vertelde dat haar vader naar aanleiding van verschillende terroristische aanslagen niet langer wordt gegroet door zijn buurman. Hoewel hij vroeger alles kon maken dat stuk was, lukt dat nu niet en vraagt hij Fidan, zijn dochter die journalist is, om die kapotte relatie weer te helen. Haar essay is een stap in deze richting. Ze roept de zwijgende meerderheid op tot een verstandshuwelijk, waarbij we niet van elkaar hoeven te houden, maar wel verbondenheid laten zien. Deze verbondenheid is nodig om een vuist te maken tegen de verdeeldheid en de spanningen in Nederland.
Foto Masha Bakker
Tijdens de Nacht werd ook de winnaar van Stuk van het Jaar bekendgemaakt. De verkiezing sloot aan bij de Maand van de Geschiedenis en het thema ‘Grenzen’. Rosita Steenbeek maakte de winnaar bekend, maar sprak alvorens over de rol van archieven, die zij bestempelt als schatkamers. Door middel van tastbaar contact met het verleden, geven ze je de gelegenheid een blik te werpen in de geschiedenis. De inzending van het Regionaal Archief Tilburg, een muurkrant uit de jaren zeventig die oproept tot actie, won met ruim 7.000 stemmen de wedstrijd.
De diversiteit aan sprekers, de mogelijkheid tot het bezoeken van een rustig Rijksmuseum en het afsluitende dansen in de mooie hal zorgen ervoor dat de Nacht een van de leukste evenementen van de Maand van de Geschiedenis is. Deze editie van de Maand van de Geschiedenis, met het interessante thema ‘Grenzen’, vond ik erg geslaagd. Ik heb veel geleerd over fysieke en ideologische grenzen en het overschrijden van die grenzen. Maar ook het belang van grenzen aangeven is mij steeds duidelijker geworden.
Want niet alleen de lezing van Gloria Wekker, maar ook de lezing van Fidan Ekiz en die van Hans Luiten, ´Begrijp jij het Midden-Oosten nog?´, die ik op zondag 30 oktober bij boekhandel Scheltema bezocht, zorgen ervoor dat ik soms niet trots ben op Nederland, terwijl ik dat graag ben. Ik hoop dat we later met trots kunnen terugkijken op de manier waarop we zijn omgegaan met het gevaar van terrorisme en de komst van vluchtelingen die alles achterlaten en grenzen oversteken op zoek naar geluk. Ik hoop dat we het verstandshuwelijk dat Fidan Ekiz beschrijft, aangaan en dat het misschien zelfs een happily ever after wordt.