Tekst: Hugo Schalkwijk
Beeld: Barbara Kerkhof
Ad van Liempt trapt de avond af met een lezing over stakingen tegen de Duitse bezetter in de Tweede Wereldoorlog. Utrecht heeft veel gestaakt tijdens de oorlog:
"Staken in oorlogstijd is een ultieme vorm van opstand. Bijna al het verzet was geheim en met staken ging je out in the open, dat was enorm gevaarlijk. Tijdens de april/mei-stakingen van 1943 liepen de stakers rijen dik over de Amsterdamsestraatweg. Aan weerszijden van de weg stond de Ordnungspolizei met karabijnen in de hand. Men was doods- en doodsbang, dat vond ik heel aangrijpend om te horen."
Aksie, Aksie Utereg: in deze pubquiz vertelt ‘kwislijer’ Koos Marsman (Ton van den Berg) het publiek aan de hand van vermakelijke anekdotes, én in onvervalst Utrechts accent, over het opstandige Utrecht in de tweede helft van de vorige eeuw.
"Ik vertel hier over de opstanden waar ik zelf bij ben betrokken geweest. Ik vind het altijd goed dat deze verhalen opnieuw verteld worden. Terugblikken is voor mij ook vooruitblikken. Wat leren we van het verleden om in de toekomst weer te kunnen functioneren?"
Voorzitter van Oud Utrecht Dick de Jong vertelt over de reden achter het organiseren van deze Nacht van de Utrechtse Geschiedenis:
"Wij bestaan dit jaar 95 jaar als vereniging en willen graag wat teruggeven aan de stad. Er is een enorme belangstelling voor geschiedenis en erfgoed. Opstand is daarnaast een mooi thema. Utrecht kent een geschiedenis met veel opstand, redelijk recent in de jaren 70, maar denk daarbij natuurlijk ook aan de Beeldenstorm of de Bataafse Opstand."
Is de Domtoren een symbool van opstand? René de Kam, conservator Stadsgeschiedenis van het Centraal Museum, betoogt in zijn lezing van wel. De geschiedenis van de Domtoren is doorspekt van spanningen, zoals de Investituurstrijd, de onderlinge strijd van de katholieke kerken in Utrecht en de strijd tussen Utrecht en de graven van Holland.
"De graven van Holland installeerden steeds hun eigen marionetten op de bisschopszetel van Utrecht. De bouw van de Domtoren werd toen afgeraffeld tot een klein huisje met een knullig stompje erop als lange neus naar Holland."
Pas toen de Utrechtse bisschoppen weer onafhankelijk konden regeren werd de Dom volgens origineel plan afgemaakt. Bij een bijzondere rondleiding door de Dom blijken de sporen van de Beeldenstorm nog goed zichtbaar: overal afgeslagen hoofden en anderszins kapotte beelden. Grimmige overblijfselen van een veelbesproken episode uit de Nederlandse geschiedenis.
Francis en Johan bezoeken samen deze eerste Nacht van de Utrechtse Geschiedenis:
"Ik vond de avond heel afwisselend, heel erg leuk. Je moest wel je aandacht erbij houden, want je leert in drie lezingen bijna meer dan dat je normaal in één dag doet. Dat is veel, maar je wil ook niets missen",
aldus Francis. Johan wist maar weinig over het thema Opstand:
"Ik heb echt veel nieuwe dingen geleerd over de Utrechtse geschiedenis."
Theatergroep Aluin speelt deze avond hun favoriete Griekse drama's voor de bezoekers van de Nacht van de Utrechtse Geschiedenis: Medea en Jason, maar ook het verhaal van Oedipus passeren de revue. Op speelse wijze verwerken de acteurs geschiedenislesjes in hun spel. Bezoeker Ruud Westerink bezocht een van de voorstellingen:
"Ik vond het theater erg goed, heel mooi gespeeld. Ik weet weinig van de oude Grieken, ik kende de verhalen niet. Door actualiteit aan te brengen in de stukken verbindt Aluin het echt aan nu. Dat vond ik heel knap."
Activiteitentips van Hugo
De Maand van de Geschiedenis is inmiddels al over de helft. Mijn persoonlijke tips voor de laatste anderhalve week:
- 20 en 27 oktober: Wandel langs plekken in Amsterdam die in de jaren 60 het decor vormden voor diverse protesten, manifestaties en happenings.
- 20 en 27 oktober: Bij de Plakkaat van Verlatinge-rondleiding leer je meer over het ontstaan van Nederland als onafhankelijke staat.
- 21 oktober: Kom naar het Nederlands Openluchtmuseum en discussieer mee over koloniale geschiedenis binnen de Canon van Nederland.
- 27 oktober: Sluit de Maand van de Geschiedenis af met lezingen, muziek en een drankje in het Rijksmuseum.