“We zijn in Jamestown, een nederzetting in de Engelse kolonie Virginia. Een vaartuig drijft bij opkomend tij de havengeul binnen. De zeilen zijn gereefd en aan de ronde achtersteven flappert een Nederlandse vlag. Iedereen vindt het een vreemd schip, een geheimzinnig schip, een vreselijk schip met een bonte bemanning. Niemand weet of het een koopvaardijschip, een kaper of een oorlogsbodem is. In de geschutpoorten geeuwen de vuurmonden van zwarte kanonnen. De driemaster verschijnt, doet zijn zaakjes en verdwijnt, zo mysterieus als hij gekomen is. Nooit in de moderne geschiedenis bracht een schip een onheilspellender vracht aan wal. Zijn lading? Twintig slaven.”
Zo beschrijft de zwarte Amerikaanse auteur J. Saunders Redding de aankomst van een schip in Noord-Amerika in het jaar 1619.
In geen enkel ander land ter wereld is het racisme zo intens en zo langdurig geweest als in de VS. ‘De grenslijn van de kleur’, zoals W.E.B. Du Bois het noemt, is er in de VS van vandaag nog altijd. De vraag ‘hoe was zoiets mogelijk?’ (en de meer dringende vraag ‘hoe wordt zoiets onmogelijk?’) is dan ook meer dan dwingend. Anders geformuleerd: kúnnen blank en zwart wel samenwonen zonder haat?
Als de geschiedenis ons kan helpen die vraag te beantwoorden, zou het begin van de slavernij in Noord-Amerika op zijn minst enkele aanwijzingen kunnen geven, want we weten exact wanneer de eerste blanke en de eerst zwarte er voet aan wal zetten. Sommige historici denken dat die allereerste zwarten in Virginia als dienstboden werden beschouwd. De rijke blanken huurden immers ook Europese huisknechten in. Maar meer dan waarschijnlijk werden ze, hoewel ingeschreven als ‘dienstboden’ (een vertrouwde term voor de Engelsen), beschouwd als anders dan de blanke dienstboden, en ook anders behandeld. Kortom: ze waren gewoon slaven. Hoe de toestand aanvankelijk ook was, in de arbeidsverhoudingen tussen blanken en zwarten werd de slavernij snel een normaal verschijnsel. Tegelijkertijd ontwikkelde zich dat specifieke raciale gevoel – een mengeling van haat, minachting, medelijden en/of paternalisme – dat ervoor zou zorgen dat zwarten de volgende 350 jaar een minderwaardige positie kregen toebedeeld. Die combinatie van lage status en geringschatting heet ‘racisme’.