Jordaan Museum
Een Europees erfgoedverhaal
Veenhuizen
De armoede in de Jordaan is een Europees erfgoedverhaal. Grote bevolkingsgroepen raakten vanaf begin negentiende eeuw op drift. Denk aan Ierland waar het inwonersaantal in korte tijd halveerde van 8 naar 4 miljoen. Na het napoleontische tijdperk was ook het welvarende Nederland zwaar gehavend. In vergelijking met veel Europese landen was Nederland rijk, maar het kapitaal was hier "lui". Het opgebouwde vermogen werd pas productief aangewend toen het de opkomende industrie elders te duchten had. Velen ontvluchtten de stad Amsterdam en gingen zwerven. ‘Landlopers’ werden opgepakt en ‘opgezonden’ naar De Koloniën van Weldadigheid, ook wezen en te vondeling gelegde kinderen.
Het verval in de Jordaan
Het onderwerp van de wandeling is de "thuissituatie" van hen die vanuit de Jordaan werden "opgezonden" naar Veenhuizen. Wij bezoeken een gang waaraan destijds de sociaal meest kwetsbaren woonden: alleenstaande ouderen, werklozen, gehandicapten en invaliden. Daar krijgen wij een indruk van de leefomstandigheden van een van de velen die in Veenhuizen terechtkwamen. Wij bezoeken ook Het Gangenproject-Willemsstraat 22-110, waar Gerardina Troost woonde aan een van de zes gangen die deel uitmaken van dit project. Het Gangenproject is vrij te bezoeken en geeft inzicht in de woonomstandigheden in de Jordaan.
Henny Troost (1942-2019). Foto Mark Kohn
Opgezonden naar Veenhuizen
Over de lotgevallen van Gerardina Troost schreef haar achterkleinzoon Henny Troost (1942-2019) een boek en schonk dat aan familieleden. Gerardina Troost was te vondeling gelegd in de Jordaan en door de Inrichting voor Stads Bestedelingen (tot 1829 het Aalmoezeniersweeshuis), ondergebracht in pleeggezinnen. Als zesjarige werd zij per boot naar een kindergesticht in Veenhuizen gestuurd. Terug in Amsterdam had zij tal van dienstbetrekkingen waar ‘zij zich goed gedragen’ heeft, tot zij ‘door een student is verleid’.
De gedichten van Coby riepen gevoelens op die Henny Troost ook kreeg toen hij het levensverhaal van zijn overgrootmoeder reconstrueerde. Voor hem waren de gedichten, doordrenkt met een gevoel van berusting, lot en melancholie, een klaagzang op het verdrietige lot van zijn overgrootmoeder.
Terug uit Veenhuizen
Ruud Siekerman is een nakomeling van de familie Siekerman die in de negentiende eeuw in de Laurierstraat woonde. Van vier zusjes Siekerman uit deze straat onderzocht hij de levensverhalen. De vier zusjes werden als zesjarige wezen rond 1825/30 vanuit het Aalmoezeniersweeshuis naar Veenhuizen 'opgezonden' - niet samen op hetzelfde moment! Toen elk van hen de leeftijd van 19/20 jaar had bereikt, werden zij uit Veenhuizen 'ontslagen'. Terugkeren naar Amsterdam mochten zij echter pas als hen daar een baan was toegezegd. Opmerkelijk is dat alle vier een betrekking vonden. Vervolgens trouwden zij en kregen kinderen. Slechts één van hen was korte tijd afhankelijk van de bedeling van de Lutherse kerk.
Twee van de vier zussen (Heintje en Maria) woonden in latere jaren met hun kinderen, kleinkinderen en een neef in de Palmstraat en overleden daar. De drie kinderen van Heintje - Line, Marie en Gerrit - verhuisden naar de Lindengracht 27. Line en Marie trouwden en kregen kinderen. De een werd weduwe, de ander scheidde. Met hun ongetrouwde broer Gerrit bleven zij aan de Lindengracht wonen en startten daar een bedrijf als linnen- en kostuumnaaisters.
Tot slot
Het Jordaan Museum benadrukt dat een slop met krotwoningen in situ toegankelijk gemaakt moet worden voor bezoekers zodat het verhaal van de volkshuisvesting goed verteld kan worden. Een openstelling zou volgens het Jordaan Museum ook het UNESCO-nominatiedossier van De Koloniën van Weldadigheid aanvullen en versterken omdat dan de thuissituatie van de kolonisten zichtbaar wordt. Zo krijgt het verhaal van armoede en verpaupering 'een genuanceerder karakter - met meerdere lagen' (advies van de Raad van Cultuur aan de minister).
Praktische info uitstel
De wandelingen op 27 & 28 oktober,14.00-16.00 uur, a.s. zijn beide volgeboekt en uitgesteld in afwachting van betere tijden.
De belangstelling was groot, binnen nog geen twee weken waren de wandelingen volgeboekt.
Wij streven ernaar meerdere datums aan te bieden - zodra de omstandigheden beter zijn - zodat u kunt kiezen. Daarnaast hopen wij dat in 2021 GangenWandelingen in kleinere groepen aangeboden kunnen worden.
Wilt u op de hoogte blijven over de planning van activiteiten, neem dan een abonnement op de gratis Nieuwsbrief Jordaanmuseum.
Gidsen: Ruud Siekerman & Mieke Krijger.
jordaanmuseum.nl
Ruud Siekerman
R.P. Siekerman: ‘De Palmstraat in de twee helft van de negentiende eeuw, over werksters en winkeliersters, pesanders en politieagenten’. Jaarboek Amstelodamum, 1994, pg. 141-180. Ruud P. Siekerman: De erfenis van Bouten en het Spinozalyceum, Amsterdam, 2004, 280 pgs. Ruud P. Siekerman: Joodse inwoners van Ouder-Amstel 1900-1950. Ouderkerk aan de Amstel, 2019, 356 pgs. Publiceert sinds 2002 artikelen over de geschiedenis van Ouderkerk, Duivendrecht en Waver en is eindredacteur van Speuren en Ontdekken, Historisch Nieuwsblad van Ouder-Amstel.
Mieke Krijger & Vib van Dalen
Mieke Krijger publiceerde over uiteenlopende onderwerpen. Zij bedacht en realiseerde diverse projecten in de Jordaan, onder meer Het Gangenproject-Willemsstraat 22 -110, vanaf de oplevering in 2015 één van de highlights van de wijk. Zij richtte Stichting Jordaanmuseum op en zet zich ervoor in dat de gemeente “forten” - gangen met aangrenzende bebouwing - in de Jordaan niet opheft maar erkent als onderdeel van het Rijksbeschermd stadsgezicht en de Berengang openstelt voor publiek. Momenteel werkt zij in samenwerking met Vib van Dalen aan het project Biografieën van gangen en hun bewoners.
Henny Troost: De 'biografie van de vondeling Gerardina Troost is aan het Jordaan Museum aangeboden door de familie Troost (...) ter nagedachtenis aan de Honderdste sterfdag van onze stammoeder op 26 april 2016'.
Wisse Beets maakte de radiodocumentaire Songs myself Memory over zijn zoektocht naar de identiteit van dichteres Coby. Dit verslag kreeg als één van de allermooiste radioverhalen een eervolle plek op de podcast ParelRadio. Ook in De Volkskrant werd het programma aanbevolen.