Foto: Sebastiaan ter Burg
‘Nadat ik stopte als Kamervoorzitter had ik even het idee dat ik de moeder van alle jury’s was. Ik heb onder andere De Tegel gejureerd en ben juryvoorzitter geweest van de Gouden Ganzenveer en de J.C. Bloem-Poëzieprijs. Dichtbundels kunnen echt bijdragen aan begrip tussen mensen en aan verbinding, dat vind ik prachtig.’
Geldt dat ook voor geschiedenisboeken?
‘Dat denk ik wel. Mijn liefde voor boeken en geschiedenis begon met het Prisma Pocket Minny wil alles weten. Ik herinner me dat ik dat boek als negenjarige met veel plezier las. Omdat ik snel heimwee heb, houd ik niet zo van reizen, maar lezen is voor mij een manier om een reis te maken in mijn hoofd. Als je een geschiedenisboek leest, maak je een reis in de tijd. Je vergroot je inzicht in de dingen die om je heen gebeuren. Naarmate ik ouder word merk ik bovendien dat ik geschiedenisboeken steeds meer ga waarderen dan fictieve romans.’
Welke historische boeken hebben indruk op u gemaakt?
‘Tijdens mijn toespraken en lezingen als Kamervoorzitter heb ik veel geput uit Madeleine Albrights boeken over de Tweede Wereldoorlog. Maar ook Revolusi van David Van Reybrouck en De wraak van Diponegoro van Martin Bossenbroek vond ik erg mooi. Mensen die de politiek in gaan raad ik altijd aan om Juliana van Jolanda Withuis te lezen. Dat boek laat zien waar het mis kan gaan als je als politiek figuur niet rolvast bent. En dat het soms helpt om je mond te houden als het over een persoon of zaak gaat die je zeer dierbaar is.
Een ander boek waar ik veel van geleerd heb is 1945 van Ian Buruma. Daarin beschrijft hij het effect van de Tweede Wereldoorlog op de samenleving en politiek in verschillende landen. Hij laat zien dat het antisemitisme na de Tweede Wereldoorlog groter was dan daarvoor, omdat de propaganda van de bezetter was blijven hangen. Ik realiseer me eigenlijk nu pas hoe kort ik na die oorlog geboren ben (in 1951, red.), en dat de afstand tussen nu en de Tweede Wereldoorlog net zo groot is als de afstand tussen die oorlog en de afschaffing van de slavernij.’
Kijkt u ernaar uit om de tien boeken op de longlist te lezen?
‘Zeker. Ik heb Nederlands gestudeerd, maar heb wel eens spijt dat ik geen geschiedenis ben gaan doen. Mijn kinderen en kleinkinderen moesten van mij allemaal “verplicht” het vak geschiedenis kiezen. Ik zat laatst met mijn kleindochter van zestien en jongste kleinzoon van elf in de auto nadat we de musical 'Soldaat van Oranje' hadden gezien. Toen heeft ze hem op de terugweg alles uitgelegd over het Interbellum. Dat is toch fantastisch?’
Zijn geschiedenisboeken belangrijk in politiek turbulente tijden als deze?
‘Ik dacht dat de val van de Berlijnse Muur “het einde van de geschiedenis” zou betekenen omdat de democratie definitief overwonnen had. Maar nu zie ik hoe steeds meer mensen een leider willen die doorpakt, zonder dat ze een idee hebben waar deze eigenlijk naar toe wil. Het is alsof zij geen invloed willen op de manier waarop er doorgepakt wordt of wie daar de voordelen van merkt. Bij sommigen leeft bovendien het idee dat een sterke leider automatisch een rechtvaardige leider is. Dat vind ik misschien wel het meest deprimerende van deze tijd: de democratie en de rechtsstaat zijn niet meer voor iedereen vanzelfsprekend.
Historisch besef is belangrijk om dat te herstellen. Uit een biografie over Henriëtte Roland Holst heb ik zelf bijvoorbeeld veel geleerd over de Nederlandse politiek en mijn eigen partij. Roland Holst joeg conflicten binnen de Partij van de Arbeid aan om vervolgens ook de vredesstichter te zijn. Je beseft tijdens het lezen dat die ideeënstrijd niet iets van onze tijd is, maar in het karakter en de cultuur van de partij zit. We maken scherpe tegenstellingen, maar willen die uiteindelijk ook weer overbruggen, omdat wat ons bindt belangrijker en omvangrijker is dan wat ons scheidt.’
De Libris Geschiedenis Prijs 2024
De longlist van de Libris Geschiedenis Prijs wordt bekendgemaakt op zaterdag 6 juli. Op zondag 27 oktober maakt juryvoorzitter Gerdi Verbeet de winnaar bekend tijdens een live-uitzending van radioprogramma OVT.
Naast juryvoorzitter Gerdi Verbeet bestaat de jury van de Libris Geschiedenis Prijs dit jaar uit: Rob Hartmans, historicus en journalist, verbonden aan Historisch Nieuwsblad; Nelleke Noordervliet, schrijfster, verbonden aan Trouw; Hans Renders, hoogleraar Geschiedenis en theorie aan de RUG; Fresco Sam-Sin, oud-directeur van het Taalmuseum en verbonden aan OVT; Hubert Slings, wetenschappelijk medewerker bij het Nederlands Openluchtmuseum; Daniëlle Slootjes, hoogleraar Oude Geschiedenis aan de UvA en Harm Stevens, conservator bij het Rijksmuseum.