Ze wilde weg uit haar donkere herenhuis. Aan Gerrit Rietveld de taak om een nieuw thuis te ontwerpen voor Truus Schröder en haar kinderen. Er ontstaat een vruchtbare samenwerking tussen binnenhuisarchitecte Truus en architect Gerrit. Eén die niet alleen een revolutionair ontwerp oplevert dat wereldwijd geroemd wordt, ook begint hier een liefdesverhaal. Dit verhaal gaat over het Rietveld-Schröderhuis, dat er bijna niet meer geweest was.
Als zelfstandig architect verbouwt Rietveld in 1921 al een van de kamers in Truus’ woonhuis aan de Utrechtse Biltstraat. De kunstenares heeft uitgesproken ideeën die Rietvelds inspiratie prikkelen. Zo wordt de kamer aan de Biltstraat geheel in grijstinten gehuld. Een ontwerp dat kan rekenen op veel bekijks van bevriende avant-gardekunstenaars en architecten. Als Truus’ man in 1923 overlijdt wil ze weg uit het donkere herenhuis aan de Biltstraat. Het liefst gaat ze naar Amsterdam, om dicht bij haar zus te wonen. Maar daar vindt ze geen geschikte woonruimte.
Leven in plaats van geleefd worden
Ze schakelt Rietveld in. Allereerst om een kavel te vinden in de stad. Beiden kiezen onafhankelijk van elkaar voor de Prins Hendriklaan. Daar ligt een kavel aan de stadsrand met zicht op het vrije polderlandschap. Voor die plek ontwerpt Rietveld een woonhuis volgens uitgangspunten van De Stijl. Verschillende ontwerpen zijn nodig voordat Truus het goedkeurt. Soberheid moest centraal staan, vond zij. In een huis moest men leven in plaats van geleefd worden, met zo weinig mogelijk ballast.
In een strak en sober huis
Het eindresultaat is een strak en sober huis, waarin binnen- en buitenmuren vloeiend in elkaar overlopen. De bovenverdieping is één grote ruimte die opgedeeld kan worden in kleine kamers met verschuifbare wanden; ingenieuze constructies die met schuifjes ontgrendeld kunnen worden. Die verdieping is ook de leefruimte, naar wens van Truus. Niet alleen vanwege het uitzicht dat daar optimaal was, maar ook omdat ze zich beter voelde zo los van de grond. Het uitzicht kan optimaal beleefd worden dankzij de vernuftig geplaatste kozijnen: de harde hoeken verdwijnen als de ramen opengaan zodat de weidsheid van de omgeving zichtbaar wordt. De inrichting volgt ook de strakke lijnen en rechthoeken, waarin de beroemde zigzagstoel naadloos past.
Samen met Truus
Op de benedenverdieping runt Rietveld van 1926 tot 1933 zijn architectenbureau. En nadat zijn vrouw sterft in 1957 trekt hij definitief in bij Truus. Samen werken ze aan verschillende projecten, zoals de woonblokken aan de Erasmuslaan in Utrecht. Ondertussen verandert de omgeving van de Prins Hendriklaan. Het weidse uitzicht maakt plaats voor een vierbaans weg. Ook blokkeert een viaduct het vergezicht. Het huis komt daardoor in een ‘kuil’ te liggen. De ruimtelijke betekenis van het woonhuis gaat verloren, en moet daarom maar afgebroken worden, stelt Rietveld.
Dat gebeurt niet gelukkig. Het Rietveld Schröderhuis wordt zelfs geheel gerestaureerd na de dood van Truus in 1985. Want op deze plek, in dit bijzondere huis, komen alle opvattingen over De Stijl samen. Functie, constructie, vorm, kleur en ruimte. Het Rietveld Schröderhuis is een kunstwerk, wereldberoemd en staat sinds 2000 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.
Wat een geluk!? (on)fortuinlijke verhalen uit de Utrechtse geschiedenis
Geluk bij een ongeluk. Een nadeel voor de één, een voordeel voor de ander. Zelden wordt geluk los gezien van ongeluk. Het is maar net vanuit welk perspectief je kijkt. Zo werd Amersfoort een bedevaartsoord doordat Geertje Arends zich schaamde voor een talisman. En het Rietveld Schröderhuis zou misschien niet hebben bestaan als opdrachtgever Truus Schröder naar Amsterdam was verhuisd. In de serie Wat een geluk!? op UtrechtAltijd.nl lees je alles over de (on)fortuinlijk verhalen uit de Utrechtse geschiedenis.
