Abélard en Héloïse
Pierre Abélard (1079-1142) was een Franse theoloog die beschouwd wordt als een van de invloedrijkste godgeleerden van de twaalfde eeuw. Als scholasticus stelde hij onder meer dat zonde alleen zonde is als de mens deze uit vrije wil begaat. Voor deze opvatting deed de Rooms-Katholieke Kerk hem in 1140 in de ban. In Abélards privéleven stond eveneens de vrije wil centraal, maar dan omgekeerd: 'wil vrije'. In 1117 begon de 38-jarige Pierre Abélard namelijk bijles te geven aan een jong meisje genaamd Héloïse (ca. 1101-1162) van zeventien jaar, een non in opleiding. Later schreef Abéard in zijn autobiografie Historia Calimentatum (De geschiedenis van mijn mislukkingen):
"Onze gesprekken gingen meer over de liefde dan over de boeken die voor ons op tafel lagen. Het aantal kussen overtrof het aantal beredeneerde woorden. Onze handen grepen minder naar de boeken dan naar elkaars boezem."
Héloïse ging met graagte in op de avances van Abélard. Het was wederzijds. Maar de familieleden van Héloïse waren woedend toen ze achter de amoureuze escapades van de leraar en leerlinge kwamen. Ze smeedden een complot en lieten Abélard castreren. 's Nachts braken enkele mannen zijn huis binnen en, aldus Abélard zelf, sneden die delen van mijn lichaam eraf die de oorzaak waren van hun zorgen". Na de castratie trokken Abélard en Héloïse zich terug in een klooster. Ze zagen elkaar nooit meer in levenden lijve. Wel bleven ze elkaar regelmatig liefdesbrieven sturen, in prachtig amoureus jargon. Mediëvisten beschouwen deze correspondentie als de fraaiste romantische literatuur uit de Middeleeuwen. Abélard en Héloïse kwamen pas na hun overlijden weer in elkaars lichamelijke nabijheid. Ze werden te ruste gelegd op de beroemde begraafplaats Père-Lachaise in Parijs.
De bloedbruiloft van Hendrik van Navarra en Margaretha van Valois
Wie aan dramatiek tijdens huwelijken denkt, kan uiteraard niet om de 'bloedbruiloft' van 18 augustus 1572 heen. Op die dag trouwden de protestantse Hendrik II van Navarra (1553-1610) en de katholieke Margaretha van Valois (1553-1615), de zus van de Franse koning. De bruiloft had een tragische nasleep toen op instigatie van de katholieke adel in de nacht van 23 op 24 augustus 1572 een bloedbad werd aangericht onder de hugenoten, de Franse volgelingen van reformator Johannes Calvijn. Ongeveer 20.000 hugenoten vonden die nacht de dood. In 1598 vaardigde de Franse koning Hendrik IV - zoals Hendrik II van Navarra na zijn troonsbestijging heette - het Edict van Nantes uit, dat de hugenoten een ruime mate van godsdienstvrijheid gaf. Door dit edict kwam er een einde aan een bloedige tijd van godsdienstoorlogen. Hendrik van Navarra, zelf vroeger een hugenoot, was toen al overgestapt op het katholieke geloof van zijn vrouw.
Huwelijk Hendrik van Navarra met Margaretha - Pieter Nolpe, naar Nicolaes Moeyaert, 1638 (Rijksmuseum)
Een jaar later liep het huwelijk van Hendrik IV en Margaretha van Valois, dat kinderloos bleef, op de klippen. Op aanvraag van Hendrik IV ontbond de paus hun huwelijk in 1599. Een jaar later trouwde de koning met Maria de' Medici, om alsnog een nakomeling te krijgen. Dat lukte: tussen 1601 en 1609 kreeg het paar liefst zes kinderen.
De Bloedbruiloft - François Dubois, ca. 1572-1585 (Musée cantonal des Beaux-Arts)
Peter de Grote en het afgehakte minnaarshoofd
Tsaar Peter de Grote (1672-1725), die vaak wordt gezien als een modern vorst, stortte meerdere van zijn verwanten - zowel familieleden als huwelijkspartners - in het ongeluk. Zijn zus Sophia liet hij in 1689 opsluiten in een klooster om haar politiek de mond te snoeren. In 1698 deed hij hetzelfde met zijn (eerste) vrouw Eudoxia Lapoechina, omdat echtscheidingen in die tijd in Rusland bij wet verboden waren. Iemand opsluiten in een klooster was een goede manier om van je vervelende partner af te komen.
April 1718 was Peters zoon Aleksej het volgende slachtoffer. Hij had bekend dat hij tegen zijn minnares had gezegd dat hij zijn vader dood wenste. Vader Peter kende geen genade en veroordeelde zijn zoon ter dood. Aleksej stierf in juni, nog voor zijn terechtstelling, aan de gevolgen van een reeks zweepslagen.
In november 1724 liet Peter de Grote de minnaar van zijn tweede vrouw Catherina, de Duitse kamerheer Willem Mons, onthoofden. Hij dwong zijn vrouw de rest van hun huwelijk het hoofd van Mons in een pot alcohol naast haar bed te zetten. Gelukkig voor Catherina duurde hun verbintenis nog maar een paar maanden, want begin 1725 stierf Peter. Opmerkelijk is dat hij zelf ook een Duitse minnares had, namelijk de zus van Willem, Anna Mons. Hun andere zus, Matrena Balk-Mons, werd tegelijk met haar broer Willem veroordeeld vanwege verduistering. Zij kreeg 11 zweepslagen en werd verbannen naar Siberië.
Door Enne Koops
Enne Koops is historicus en docent te Ermelo. In 2014 publiceerde hij samen met Henk van der Linden de bundel De kogel door de kerk. Het Nederlandse christendom en de Eerste Wereldoorlog. Zijn interesse gaat uit naar onderwerpen als religie- en cultuurgeschiedenis, oorlogen, migratie, en de geschiedenis van Noord-Amerika, Nederland en Duitsland.
Geraadpleegde Bronnen
https://historiek.net/peter-de-grote-moderniseerder-en-molesteerder/54021/
https://historiek.net/abelardiseren-theoloog-op-non-actief/45579/
Historiek
Dit verhaal is afkomstig van het online platform Historiek,
tevens partner van de Maand van de Geschiedenis. Kijk voor meer verhalen over Geluk op Historiek.