EUREKA: MATROOS OVERWINT DE SPAANSE VLOOT!
Het is 1573. Voor de Hoornse kust vindt een epische zeeslag plaats. In de Slag op de Zuiderzee wordt de Spaanse vloot verslagen door de opstandige Westfriese steden met hun bij elkaar geraapte vloot, met in de hoofdrol de Hoornse matroos Jan Haring. Eén kleine man weet met een slimme brainwave deze haast onmogelijk te winnen strijd toch te keren. Hoorn wint als een van de eerste steden de vrijheid, een tijd van voorspoed voor het Noorderkwartier breekt aan. Maar de overwinning is ook een keerpunt in de gehele vaderlandse geschiedenis. De Slag op de Zuiderzee maakt namelijk de weg vrij voor de geboorte van Nederland.
HOE ZAT HET OOK ALWEER?
De Hoornse matroos Jan Haring is dé held van de Slag op de Zuiderzee! Het is 1573. Ons land is verwikkeld in de 80-jarige oorlog met Spanje. Met de geuzen strijdt Willem van Oranje tegen de Spaanse overheerser: hij wil de Spanjaarden verjagen en van de Nederlanden een zelfstandige staat maken. De Spanjaarden reageren met harde hand: plunderend en brandstichtend gaan ze door steden als Zutphen en Naarden. Ook Haarlem wordt na een lange belegering ingenomen. Alkmaar is daarna aan de beurt, maar houdt stand.
‘Bij Alkmaar begint de Victorie’, maar… op de Zuiderzee gaat de strijd met de Spanjaarden door. Een enorme vloot is vanuit het Spaansgezinde Amsterdam de Zuiderzee opgegaan om die vrij te maken van opstandelingen die de handelsroutes blokkeren. De wind draait en de Spaanse Vloot zet koers richting Hoorn: op 11 oktober 1573 raken de Spanjaarden slaags met de watergeuzen in het Hoornse Hop. Het lijkt een strijd die bij voorbaat verloren is: het Spaanse admiraliteitsschip De Inquisitie van bevelhebber Bossu is met zijn enorme omvang en bewapening schijnbaar onoverwinnelijk. En ook de rest van de vloot en Spaanse manschappen in Bossu’s kielzog zijn een veel te grote overmacht voor de Watergeuzen en de Hoornse bevolking, al vechten ze met man en macht.
De Hoornse Schipper Jan Floor heeft inmiddels het bevel over de Hollandse vloot overgenomen van de gewonde Cornelis Dircksz, burgemeester van Monnickendam. De Hoornse bevolking doet wat ze kan: men gaat zelfs in roeibootjes de vijand te lijf. Jan Haring is erbij in een van deze kleine bootjes die het Spaanse admiraliteitsschip van Admiraal Bossu wil enteren. In een flits weet Jan wat te doen. Hij klimt in het want van het admiraliteitsschip en haalt de vlag eigenhandig uit de mast naar beneden. Jan moet het met de dood bekopen, hij wordt uit de mast van het schip geschoten en stort dodelijk getroffen neer op het dek. Maar het blijkt wel de ommekeer in de strijd: de andere Spaanse schepen denken dat Admiraal Bossu zich overgegeven heeft. Zij vluchten terug naar Amsterdam. Het gevecht rondom het admiraliteitsschip en enkele andere overgebleven Spaanse schepen duurt nog een hele nacht, maar op 12 oktober geven de Spanjaarden zich over.
Bossu wordt met 200 soldaten in Hoorn gevangengezet. Het lichaam van Jan Haring wordt met eerbied door de stad gedragen en in de Oosterkerk opgebaard. In de Noordkop en Westfriesland een periode van grote welvaart aan. Vanuit de havensteden kan vrije handel worden gevoerd en Hoorn wordt het bestuurlijk centrum van het Noorden van Holland. Amsterdam, dat nog jarenlang in Spaanse handen is, kan geen handel meer drijven over zee en de Westfriese steden nemen die rol over. De zeevaart op vooral de Oostzee en Middellandse zee breidt zich snel uit tot een zeer bloeiende internationale handel. De Hoornse hoogtijdagen beginnen: een periode van grote welvaart breekt aan.
De Slag op de Zuiderzee hoort bij Hoorn en haar ontstaansgeschiedenis, maar is dus ook van regionaal en landelijk belang geweest. Na de Slag op de Zuiderzee vertrok de landvoogd, de gehate Hertog van Alva, roemloos terug naar Spanje en Holland kon zich – ondanks de oorlog die vooral in de Zuidelijke Nederlanden nog jarenlang voortduurde – langzamerhand ontwikkelen tot een wereldmacht. En dat begon bij dat ene eureka-moment van de Hoornse matroos Jan Haring.
Lees meer op www.slagopdezuiderzee.nl
