Het Zuid-Afrikahuis
De typische ‘Cape Dutch’ bouwstijl uit de 17de en 18de eeuw is algemeen bekend. Maar de veel recentere bijdragen van Nederlandse architecten aan de gebouwde omgeving van Zuid-Afrika kent bijna niemand. Dankzij het Gedeeld Cultureel Erfgoed-programma van Zuid-Afrika en Nederland is hiernaar nieuw onderzoek gedaan. Dit leidde tot vele verrassende ontdekkingen, zowel fraaie ontwerpen als ongemakkelijke waarheden.
Op 19 oktober 2021 wordt het resultaat van het veelzijdige onderzoek naar het gedeelde erfgoed uit de periode 1902-1961 gepresenteerd en besproken. Na het einde van de Boerenoorlog kozen meer dan zeventig Nederlandse architecten Zuid-Afrika als hun nieuwe thuisland. Zij werkten van de Kaap tot het Hoogveld, zowel in de grote steden als in afgelegen gebieden, en ontwierpen honderden gebouwen en woonwijken, van zwembad tot ‘model township’ Atteridgeville.
Deze bijdragen zijn nu deels omstreden omdat ze zijn ontstaan in de tijd waarin de apartheidspolitiek en segregatie opkwamen. De vraag is dan ook in hoeverre de geschiedenis daadwerkelijk wordt gedeeld. Toch is het gebouwde erfgoed van de 20ste eeuw een onmiskenbaar deel van Zuid-Afrika en vaak nog dagelijks in gebruik. In die zin staat het op Common Ground van makers en gebruikers.
Tijdens het mini-symposium wordt kort gereflecteerd op de beperkingen van de huidige historiografie over 20ste-eeuwse architectuur en de nieuwe inzichten die het recente onderzoek heeft opgeleverd door het gecombineerd gebruik van gebouwde, geschreven, gearchiveerde en mondelinge bronnen in Nederland, Zuid-Afrika en elders. Vooral de ruimhartige medewerking van directe nazaten van de geëmigreerde architecten heeft gezorgd voor totaal onbekende verhalen en prachtig beeldmateriaal. Zo komt onder andere een van de architectenzonen aan het woord.
Het grootste deel van het mini-symposium zal bestaan uit een interactief gesprek van een bi-nationaal panel en publiek over het al dan niet delen van gebouwd Nederlands-Zuid-Afrikaans erfgoed uit de recente geschiedenis. Dankzij livestream-techniek kan dit op drie plaatsen tegelijk worden gehouden: Amsterdam, Pretoria en Kaapstad.
Deelnemers aan het panelgesprek zijn onder andere Ben Mwasinga (SAHRA, Kaapstad), Ishmael Mbhokodo (Pretoria; ovb) en de drie redacteuren van het boek Common Ground: Dutch-South African Architectural Exchanges 1902–61, Nicholas Clarke, Roger Fisher en Marieke Kuipers.
Dit thematisch opgezette boek zal na afloop van het panelgesprek ten doop worden gehouden. Zowel Zuid-Afrikaanse als Nederlandse onderzoekers hebben hieraan meegewerkt. Het boek begint waar de voorafgaande, veelgeprezen publicatie Eclectic ZA Wilhelmiens: a shared Dutch built heritage in South Africa (2014, Visual Books) eindigt.
Het onthult niet alleen een grote verscheidenheid aan bouwstijlen en gebouwtypes, maar ook een onvermoede laag in de complexe geschiedenis van migratie, culturele uitwisselingen en sociale constructies van publieke herinnering en erfgoed.
In de woorden van commentator Ben Mwasinga:
"Perhaps the greatest contribution of the book to the national dialogue around heritage and representation in South Africa is its ability to communicate that structures built during colonialism and apartheid are not homogenous in ‘celebrating’ the painful past."
Een project van de Universiteit Pretoria in samenwerking met de Ambassades van Nederland en Zuid-Afrika, de South African Heritage Resources Agency, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, het Zuid-Afrikahuis en DutchCulture.
Er is beperkt ruimte in de zaal, maar u kunt het evenement ook online via een livestream volgen. Klik hier voor de livestream.