Het Zuid-Afrikahuis
Om het hart terug te brengen is een boek over een land en over een leven, een boek over een vriend en over een moord, een boek over veel moorden – sommige snel begaan en van een gruwelijke aard, andere langzaam en in stilte uitgevoerd, over vele generaties heen. Een boek over een vader. Een boek over wat mensen elkaar aandoen, over schuld en onschuld. Over leren en afleren. Over boete en vergeving. Een boek over genade en ongenade.
Op 15 augustus 2015 krijgt Annemarié van Niekerk laat in de avond bericht dat in het Zuid-Afrikaanse gehucht Ida in de Oostelijke Kaapprovincie haar vriend Ruben Gouws en zijn achtentachtigjarige moeder Tannie Hermien zijn vermoord – de moordenaars zijn net twintig en bekenden van Ruben. Annemarié besluit direct terug te gaan naar haar geboorteland – een tocht terug in de tijd, naar haar jeugd tijdens apartheid, haar langzame bewustwording van het onrecht en het alomtegenwoordige geweld, naar de worsteling met haar conservatieve vader, die haar smeekt haar relatie met een zwarte man af te breken, haar nachtmerries, haar schuldgevoelens en haar diepe liefde voor het landschap.
Om het hart terug te brengen is een indrukwekkende memoir. De lange, gewelddadige weg naar de vrijheid voor de zwarte Zuid-Afrikaanse bevolking paart Annemarié van Niekerk aan haar eigen bewustwording van haar plek als witte wetenschapper, dochter, en geliefde van een zwarte man.
Op 28 oktober gaat niemand minder dan Adriaan van Dis met Annemarié van Niekerk in gesprek over Om het hart terug te brengen. Annemarié van Niekerk (1962) was voor haar verhuizing naar Nederland in 2004 universitair docent en criticus in Zuid-Afrika. Sindsdien recenseert ze voor Trouw. Ze publiceerde tal van wetenschappelijke artikelen, en drie bloemlezingen uit de vrouwenliteratuur van Zuid-Afrika en het continent Afrika. In 2019 verscheen van haar en Pieta van Beek My Mother’s Mother’s Mother. South African Women’s Writing from 17th-Century Dutch to Contemporary Afrikaans. Volgens de Zuid-Afrikaanse schrijver en Nobelprijswinnaar J.M. Coetzee is My Mother’s Mother ‘een prachtig diverse verzameling, origineel van opzet.’
Annemarié van Niekerk schreef Om het hart terug te brengen in haar moedertaal, het Afrikaans. De tekst is in het Nederlands vertaald door haar echtgenoot Jaap Goedegebuure, die ook aan het gesprek zal deelnemen. Jaap Goedegebuure was van 1981 tot 1998 literatuurcriticus bij het opinieweekblad Haagse Post, later HP/De Tijd. Hij was van 1986 tot 2005 hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg. Daarnaast gaf hij van 2003 tot 2006 als bijzonder hoogleraar monumentaal literair erfgoed college aan de Radboud Universiteit te Nijmegen. Van 2005 tot zijn emeritaat eind 2012 was hij hoogleraar Moderne Letterkunde aan de Universiteit Leiden. Jaap Goedegebuure schreef twee biografieën, over Hendrik Marsman en Frans Kellendonk. Momenteel is hij actief als recensent voor het dagblad Trouw en hij is voorzitter van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde.
Adriaan van Dis is schrijver en journalist. Hij is bekend van romans en novellen als Nathan Sid, Indische duinen, Dubbelliefde, De wandelaar, Ik kom thuis en het dit jaar verschenen KliFi. Ook publiceerde hij meerdere bundels met essays en reisverhalen. Als schrijver werd hij onder meer onderscheiden met de Gouden Ganzenveer (2009) en de Constantijn Huygensprijs (2015). Ook won hij in 2007 de Groenman-taalprijs vanwege zijn heldere en creatieve taalgebruik.
De televisiekijker leerde Van Dis in de jaren tachtig kennen als presentator van het legendarische boekenprogramma Hier is … Adriaan van Dis. Tussen 1999 en 2002 presenteerde hij vier seizoenen Zomergasten en de laatste jaren is Van Dis regelmatig te zien als commentator of tafelheer bij De wereld draait door en andere programma’s.
Adriaan van Dis heeft een bijzondere band met Zuid-Afrika. Die begon toen hij in de wc van zijn studentenhuis een aangeplakt gedicht van Breyten Breytenbach ontdekte. Het Afrikaans, ‘een onder de zuiderzon gebakken Nederlands’, herinnerde Van Dis op verschillende manieren aan het Petjo van zijn Indische familie. Hij was gefascineerd, en daarom koos hij, in de hoogtijdagen van de strijd tegen de apartheid, voor een studie Afrikaanse letterkunde. Die bracht hem al in de vroege jaren zeventig naar het Zuid-Afrikahuis. Hij studeerde in 1979 af met een doctoraalscriptie getiteld Om te vlieg: van bron tot boek, een onderzoek naar verschillen en overeenkomsten in een prozatekst van Breyten Breytenbach. Toen Breytenbach in de gevangenis zat op beschuldiging van hoogverraad, zou Van Dis veel moeite doen om ervoor te zorgen dat de dichter niet door de internationale gemeenschap vergeten werd. Van Dis schreef meerdere boeken die in Zuid-Afrika gesitueerd zijn, zoals Het beloofde land, In Afrika en Tikkop. In 2017 werden deze teksten gebundeld in De Zuid-Afrikaboeken. De documentaireserie Van Dis in Afrika, waarin hij door Zuid-Afrika, Namibië en Mozambique reist, werd in 2008 bekroond met een Zilveren Nipkowschijf.
Over ‘Boeken uit het Huis’ Elke laatste donderdag van de maand wordt er een presentatie gelivestreamd via het YouTube-kanaal van het Zuid-Afrikahuis. De live presentaties zijn van 16:00 uur t/m 17:00 uur en het is mogelijk om vragen te stellen via de chat. Livestream gemist, geen probleem, want u kunt de presentatie op elk gewenst moment terug te kijken.
Het doel van ‘Boeken uit het Huis’ is de bekendheid van de Afrikaanse taal en de Afrikaanstalige literatuur in de breedste zin van het woord in Nederland, Vlaanderen en wereldwijd te bevorderen.
In samenwerking met Taalunie
Er is beperkt ruimte in de zaal, maar u kunt het evenement ook online via een livestream volgen. Klik hier voor de livestream.